CHIŃSKA MEDYCYNA

Chińska Medycyna Tradycyjna 

Chiny, włącznie z Tybetem, podobnie jak Indie są kolebką najstarszych i najbardziej ugruntowanych cywilizacji. Historia tego kraju jest spisywana w sposób nieprzerwany od ponad 5.000 lat. Chińska kultura dbałości o zdrowie określana jest także jako „kultura długowieczności” i uważa się, że odegrała istotną rolę w rozwoju cywilizacji. Chińska Medycyna Tradycyjna CMT – to najstarsza obok Ajurwedy (Ayurveda, Siddham, Unani) medycyna świata, która rozwinęła się na bazie holistycznego podejścia do ciała człowieka, na bazie filozofii taoistycznej.

Artykuły Portalu o Chińskiej Medycynie 

Akupunktura - Naukowa Terapia Orientalna

Bioenergia Człowieka - Funkcje Narządów

Głodówka - Leczniczy Post na Wodzie

Pęcherzyk Żółciowy - Dolegliwości i Leczenie

Prana - Qi - Ki - Mana - Energia Witalna

Zielona Herbata - Uzdrawianie i Zdrowie

Krótkie wprowadzenie do Chińskiej Medycyny Tradycyjnej

Na przestrzeni wieków Medycyna Naturalna Wschodu podzieliła się – ze względu na podstawy teorii filozoficznych – na dwa kierunki:

1) Medycynę Naturalną Ajurwedy: hindusko-tybetańsko-mongolską (tradycyjna medycyna tybetańska).

2) Medycynę Naturalną Żółtego Cesarza: chińsko-wietnamsko-koreańską (tradycyjna medycyna chińska / klasyczna medycyna chińska). 

Medycyna chińska – licząca około 4-5 tysięcy lat chińska tradycja medyczna, na którą składają się m.in. akupunktura, akupresura, dieta (kuchnia chińska), gimnastyka lecznicza (qigong), moksybucja i ziołolecznictwo. Chińską medycynę wyróżniają troska o profilaktykę, techniki diagnostyczne (m.in. badanie pulsu), anatomiczne teorie meridianów i organów zang-fu, a także zakorzenienie w chińskiej tradycji filozoficznej, m.in. teorii yin i yang i pięciu przemian. Kładzie nacisk przede wszystkim na przywrócenie prawidłowego i zbalansowanego funkcjonowania organizmu i poszczególnych narządów, wzmocnienie odporności na choroby zakaźne, przywrócenie prawidłowego krążenia krwi oraz energii życiowej qi w meridianach. Zakłada również holistyczne podejście do pacjenta; celem terapii jest kompleksowe leczenie całego organizmu, nie tylko eliminacja pojedynczej choroby czy dolegliwości. Obecnie w ramach systemu opieki zdrowotnej w Chińskiej Republice Ludowej leczenie przy pomocy tradycyjnej medycyny chińskiej prowadzone równorzędnie z medycyną zachodnią (“konwencjonalną”).

Yin Yang – Błękitny-Żółty / Niebiański-Ziemski

Medycyna chińska to jeden z najstarszych systemów medycznych na świecie. Od co najmniej trzech tysięcy lat skutecznie nie tylko leczy, ale jest znakomitą metodą profilaktyki zdrowotnej. Lekarzom w dawnych Chinach płacono właśnie za to, by nie być chorym! Dawna, klasyczna medycyna chińska, jak i jej uwspółcześniona wersja znana jako tradycyjna medycyna chińska (TMC), wywodzą się z filozofii taoistycznej – operują więc własnym systemem terminologii, który należy poznać by je właściwie rozumieć. Podstawą zdrowia oraz właściwej terapii jest m.in. harmonizowanie przepływów energii w narządach i całym organizmie. Człowiek postrzegany jest jako całość psycho-fizyczna w stałej relacji ze środowiskiem – medycyna chińska nie zajmuje się „jednostkami chorobowymi chorych narządów”, lecz poszukuje faktycznych przyczyn – nieraz bardzo odległych w czasie. Natomiast ich aktualne objawy często – choć niesłusznie – bywają określane przez nas mianem choroby.

Medycyna chińska opiera się m.in. na precyzyjnej diagnostyce z pulsu i języka. Podstawą terapii są receptury ziołowe, odpowiedni sposób przygotowywania pożywienia i dieta (stosowna dla danej osoby, pogody i pory roku), akupunktura oraz różne techniki masażu. Bardzo ważny jest też ruch – stąd taka popularność ćwiczeń Tai-chi i Qi-gong. Dobry lekarz podczas diagnozy zawsze zwraca uwagę na porę dnia i roku i w zależności do tego dobiera właściwą metodę terapii.

Tradycyjna medycyna chińska liczy sobie ponad 5000 lat i sięga wieków starożytnych. Już w czasach dynastii SHANG (około 1000 lat p.n.e.) stała na bardzo wysokim poziomie o jakim cywilizacja europejska nie mogła nawet pomarzyć, bo jeszcze nie istniała. Właśnie z tego okresu pochodzą znalezione podczas wykopalisk dawne igły do akupunktury, oraz wyryte na kościach opisy różnych chorób. Chińczycy skrupulatnie opisywali wpływ stosowanego masażu i akupunktury na poszczególne narządy i różne dolegliwości człowieka. Stale też doskonalili techniki ich wykonywania. Dostrzegali głęboki związek człowieka z naturą. Człowiek jest cząstką Wszechświata i żył w rytmie jego drgań, dźwięków i barw. Był jednak – według ich wierzeń – bezbronną, słabą istotą, która pozostawała pod przemożnym wpływem sił przyrody: Nieba i Ziemi. Obserwowali więc i skrupulatnie notowali wpływ, jaki na niego wywierała.

Pierwszy zachowany w całości tekst dotyczący kanonów chińskiej medycyny i akupunktury ukazał się w pierwszym wieku naszej ery. Był napisany w formie dialogu między Żółtym Cesarzem, a jego nadwornym lekarzem (ministrem) Qi Bo (KHI PA). Trzeba stwierdzić, że do dziś książka ta nic nie straciła na wartości. W następnych wiekach ukazywały się nowe dzieła będące owocem prac kolejnej grupy uczonych. Co ciekawe prace te uwzględniały wszystkie osiągnięcia poprzedników. Należy nadmienić, że wszystkie prace były dostępne dla zainteresowanych w rozlicznych bibliotekach.

Chińczycy szczycą się również swoją Księgą Ziół, która jest podstawą dla wszystkich znaczących medycznych dzieł o ziołolecznictwie. Tysiące ziół, części roślin, zwierząt, minerały wraz z dokładnymi ich opisami znajdują się do dziś w jednym, centralnym instytucie w Pekinie. Od stuleci Chińczycy obserwowali nie tylko oddziaływanie tych ziół na człowieka, ale dobierali odpowiednie dawkowanie oraz doskonalili technikę sporządzania leków roślinnych. Obserwowali również zachodzące między roślinami oddziaływanie korzystne lub nie (interakcje), opracowywali metody ich hodowli i zbiorów, metody suszenia, fermentacji, prażenia i in. oraz formy, w jakich miały być przepisane dla człowieka: jako zioła świeże, suszone, mielone, prasowane, mieszanki ziołowe i inne.

Leki roślinne były zawsze tanie, a przez to dostępne dla ludzi. W żadnym innym kraju świata terapeutyczne stosowanie ziół nie osiągnęło tak wysokiego i skutecznego poziomu z wyjątkiem Indii i Tybetu. Ze względu zaś na niezmienność sposobów przygotowywania leków roślinnych stosowanych w leczeniu człowieka od przeszło 3000 lat, leki chińskie uznaje się w świecie za bezpieczne. Dobór leku roślinnego do leczenia konkretnych schorzeń opiera się na ogólnie przyjętych założeniach o przyporządkowaniu jego koloru, smaku, zapachu do któregoś z narządów wewnętrznych.

Chińczycy doprowadzili do perfekcji diagnozowanie, interpretację chorób i naturalne sposoby leczenia, poczynając od diety, poprzez leczenie ziołami, masaż (tuina), akupresurę, akupunkturę, medytację oddechową i energetyczną Qi gong, a na poradach dotyczących harmonijnej aranżacji otoczenia Feng shui i studiowaniu Wyroczni I Cing kończąc. Diagnozowanie odbywało się i odbywa nadal poprzez skrupulatny wywiad, badanie palpacyjne, badanie tętna, oglądanie języka, wąchanie. Ostateczną diagnozę opracowywało się i opracowuje do dziś po uwzględnieniu rodzaju energii Qi, jej biegunów Yin i Yang, dopasowaniu choroby do Ośmiu Kryteriów Przewodnich oraz teorii Pięciu Elementów. Postawienie diagnozy umożliwia lekarzowi wdrożenie odpowiedniego leczenia, również z zastosowaniem podanych wyżej kanonów.

Medycyna chińska jest przepojona logiką, jest też kopalnią wiedzy o przyczynach chorób i metodach przywracania zdrowia. Nacechowana jest głębokim zrozumieniem człowieka jako istoty czującej i myślącej. Język jakim posługuje się jest symboliczny, ale każdy symbol – przez swoją prostotę – jest przez każdego człowieka zrozumiały, a przecież zrozumieć, to znaczy wyleczyć.

YIN – YANG

Energia, która zawsze była i jest nadal podstawą wszelkiego życia składa się z dwóch przeciwstawnych biegunów nazywanych YIN i YANG czyli w rozumieniu Ajurwedy: IDA i PINGALA. Zauważono, że wszystko co istnieje w przyrodzie grupuje się w pary, które jednak są sobie przeciwstawne, ale jednocześnie nie mogą istnieć bez siebie przenikając się nawzajem; w jednym biegunie jest zawsze cząstka drugiego.

Niebo: słońce, ciepło, pierwiastek męski, plus to cechy Yang,

Ziemia: ciemno, zimno, pierwiastek żeński, minus to cechy Yin,

- mężczyzna o cechach: szybki, twardy, męski, wybuchowy, gwałtowny to Yang

- kobieta o cechach: powolna, delikatna, kobieca, łagodna, spokojna to Yin,

- Woda w postaci pary jest Yang (ruch, gorąco), 

- Woda w postaci lodu jest Yin (brak ruchu, zimno), 

Yang przechodzi płynnie w Yin i odwrotnie. W stanie zdrowia oba bieguny pozostają zawsze w równowadze, co oznacza, że zachowana jest między nimi proporcja Yang do Yin 1: 5-7. Jest to innymi słowy stosunek Sodu (Yang) do Potasu (Yin). Jeśli z jakichś powodów ta proporcja, czyli równowaga zostanie zburzona, zaczyna przeważać któryś z biegunów, np.: W wyniku przeziębienia, najpierw występują dreszcze, uczucie zimna z nadmiaru Yin, a dopiero potem pojawia się gorączka, czyli nadmiar Yang.

Człowiek nieśmiały stale uzewnętrznia nadmiar Yin, czyli wita się ściskając dłoń delikatnie, niepewnie, z rezerwą, jest strachliwy, ma zimne kończyny. U człowieka z przewagą Yang uścisk będzie silny, pewny, będzie to człowiek pewny siebie, odważny, o ciepłych kończynach.

Cechy nadmiaru Yang to: 

- zaczerwienienie twarzy,

- podwyższona ciepłota ciała,

- przyspieszony puls, suchość skóry i błon śluzowych, zaparcia, poczucie pragnienia, niepokój.

Cechy nadmiaru Yin: 

- bladość powłok ciała,

- dreszcze,

- wolny puls,

- nadmiar wilgoci, biegunka.

Medycyna Chińska potrafi regulować przepływ Qi u człowieka i przywrócić za pomocą bardzo prostych metod właściwe proporcje pomiędzy jej biegunami Yang i Yin. Do zbadania jakości energii (Qi) lekarz chiński potrzebuje określić Osiem kryteriów, czyli co przeważa i skąd się wzięło, to jest:

* Yin czy Yang

* Pustka czy pełnia

* Wewnątrz czy na zewnątrz

* Zimno czy gorąco 

Qigong - Chi Kung

PIERWSZA WIZYTA – DIAGNOZOWANIE

W trakcie pierwszej wizyty stan zdrowia diagnozowany jest poprzez badanie pulsu. Odczytywanie pulsu ma wiodące znaczenie dla samej diagnozy, jak i oceny postępu leczenia. Oprócz badania pulsu zadawane są pytania związane ze stanem zdrowia pacjenta. Zwraca się też uwagę na brzmienie głosu, zabarwienie skóry, jej strukturę, postawę badanego. Wszystkie te czynności ułatwiają znalezienie przyczyny nierównowagi badanego. Następnie dostosowuje się odpowiednie metody leczenia. Należą do nich:

- akupunktura,

- masaż tuina, 

- gua sha, 

- bańki, masaż bańkami, 

- ziołoleki chińskiego pochodzenia, 

- dietetyka chińska według pięciu przemian, 

- diagnostyka z pulsu, języka, oglądu i wypytywania pacjenta, 

- moxa.

Akupunktura w tradycyjnej medycynie chińskiej stosowana jest od ponad 5000 lat. Leczenie polega na wprowadzeniu bardzo cienkich igieł w określone punkty na ciele. Igły te są jednorazowe, sterylne, o grubości około 0,25 mm. Zabieg jest w większości przypadków bezbolesny. Przeciętny zabieg trwa około pół godziny. Igły pozostawia się w danych miejscach do momentu pożądanego efektu. Reakcję na zabieg sprawdza się badając puls. Po zabiegach może nastąpić nieznaczne pogorszenie. Przeważnie nie jest zbyt dokuczliwe i po pewnym czasie ustępuje. Świadczy to o skutecznym leczeniu. Akupunkturę stosuje się m. in. w:

- dyskopatii,

- chorobach zwyrodnieniowych stawów,

- zespole bolesnego barku,

- ostrych i przewlekłych bólach mięśni,

- nerwobólach,

- astmie oskrzelowej,

- zaparciach,

- migrenach,

- chorobach zatok,

- zespole klimakteryjnym,

- chorobach ginekologicznych,

- otyłości.

MASAŻ TUINA

Masaż tuina obok akupunktury jest jedną z głównych metod terapeutycznych tradycyjnej medycyny chińskiej. Masaż ten stosuje się nie tylko u osób chorych ale i zdrowych, w chwili wyczerpania lub zmęczenia. Trwa on około 40 minut, wykony- wany jest przez ręczniki lub ubranie. Oprócz uciskania miejsc na ciele stosuje się także rozciąganie, zginanie i prostowanie stawów. Wszystkie te czynności mają na celu poprawienie ruchomości stawów, ścięgien. Stymulując odpowiednie punkty na ciele, usuwane są blokady i następuje rozluźnienie. Przyspiesza to usuwanie toksyn z organizmu, reguluje przepływ energii. Przynosi także uczucie zrelaksowania. Masaż ten nie powoduje żadnych skutków ubocznych. Można odczuć jedynie pozorne pogorszenie, które tak jak w akupunkturze mija po pierwszych zabiegach.

BAŃKI, MASAŻ BAŃKAMI

Bańki w tradycyjnej medycynie chińskiej znajdują szersze zastosowanie niż w naszej medycynie ludowej. Stosuje się bańki szklane lub bambusowe. Są one znacznie większe od naszych. Zabieg bańkami polega na wytworzeniu podciśnienia. Rezultatem tego jest przekrwienie skóry w miejscu postawienia bańki. Wytworzone podciśnienie oddziałuje nie tylko na skórę, ale także na zakończenia nerwowe, przez co mobilizuje układ odpornościowy do walki z chorobą. Bańki stosuje się nie tylko w przeziębieniach, ale także w leczeniu bólu, odtruwaniu czy wzmacnianiu organizmu. Wykonuje się także masaż bańkami. Pierwszą czynnością jest odpowiednie naoliwienie części masowanej ciała, tak aby bańka mogła się swobodnie przesuwać. Następnie przesuwa się bańką wzdłuż kręgosłupa ruchami podłużnymi lub zygzakowatymi. Masaż ten stosuje się najczęściej na plecach. Wskazany jest w astmie, dolegliwościach żołądkowych, bólach mięśniowych, bólach stawów, stresie, zmęczeniu. Oczyszcza organizm z toksyn, poprawia krążenie, ujędrnia skórę.

TCM

W wielu innych przypadkach medycyna zachodnia bywa skuteczniejsza lub wręcz niezastąpiona, choć i wtedy może posiłkować się wybranymi metodami TCM. Zresztą już teraz medycyna zachodnia korzysta w znacznym stopniu (choć często nieuświadomionym) z ziół chińskich – współczesna naukowa biochemia i farmakologia opiera się na nich już w ok. 60%, a na ziołach zachodnich zaledwie w około 25%. Zastosowanie tradycyjnych leków chińskich w światowej medycynie rośnie coraz bardziej. Nie bez znaczenia są również znacznie niższe koszty diagnozowania w TCM, oraz rozległa wiedza z dietetyki, która jest integralną częścią tej medycyny. Zalecenia TCM zarówno w zakresie profilaktyki jak i dietetyki są bardzo skuteczną obroną przed chorobami; dietetyka może być także ważnym elementem terapii – pożywienie odpowiednio dobrane i przyrządzane zgodnie z zasadami TCM traktowane bywa w wielu przypadkach jako lekarstwo na równi z ziołami. Dążyć należy do tego, by leczenie metodami TCM było na równi z medycyną zachodnią refundowane przez Narodowy Fundusz Zdrowia. Pacjent powinien mieć możliwość swobodnego wyboru metody leczenia. Wskazane jest, by w Polsce były oficjalnie dostępne wszystkie zioła chińskie i tradycyjne leki chińskie dopuszczone do obrotu w innych krajach Unii Europejskiej – znacznie ułatwi to pacjentom leczenie metodami TCM oraz obniży cenę leków. 

TCM – Polska 

W Polsce przełomu XX i XXI wieku powstało wiele ośrodków Tradycyjnej Chińskiej Medycyny, o których jednak nikt w Chinach nigdy nie słyszał. To samo dotyczy licznych “ośrodków edukacyjnych TCM”, które wydają w Polsce wszelkiego rodzaju certyfikaty nie mające pokrycia w rzeczywistości prawdziwej Chińskiej Medycyny. Najlepszym naukowym partnerem dla ośrodków TCM jest bezpośrednio sam BUCM Beijing University of Chinese Medicine [www.bucm.edu.cn/en] najbardziej znana uczelnia w Chinach, kształcąca specjalistów medycyny zarówno tradycyjnej jak i konwencjonalnej. BUCM współpracuje z najlepszymi uczelniami medycznymi na świecie np. Harvard Medical School, Uniwersytetem Monachijskim a w Polsce z Akademią Medyczną we Wrocławiu. 

“Zadanie medycyny polega na leczeniu ludzi chorych i umacnianiu zdrowia ludzi zdrowych.” – Nej Tsin – Chiny III w p.n.e.

„Śniadanie jedz jak cesarz, obiad jak szlachcic, a kolację jak żebrak” – Tradycyjna Medycyna Chińska (TCM)

Bibliografia

* Piotr Kruk “Elementy chińskiej medycyny tradycyjnej”, Klub “Athanor”, 1984, Kraków

* Zbigniew Królicki “Tradycyjna medycyna chińska”, “Poligraf” 1994, Wrocław

* Stephan Palos “Chińska sztuka leczenia”, “Luna”, 1993, Wrocław ISBN 83-85502-55-6

* Zbigniew Garnuszewski “Renesans akupunktury”, Wydawnictwo “Medyk”, ISBN 978-83-89745-62-0

Linki 

Uniwersytecka Medycyna Chińska w Polsce: http://www.tcm.net.pl/pl/